ойрдоо шинэ зүйл бичсэнгүй

Ойрдоо шинэ зүйл бичсэнгүй. Байгууллагын маань ой тохиох гээд л зав муутай жирийчихлээ. Гэхдээ яаж зүгээр байхав дээ. Миний блогоор орж гардаг хүмүүстээ зориулаад хэдэн юм нийтлэе гэж бодлоо. Хуучин муу дэвтрээ эргүүлжээ суутал хэдэн мөрт гараад ирлээ. Сайн мууг нь та бүхэн шүүнэ биз. Хэн нэгний сонины нүүрэнд нийтлүүлсэн биш, эрх чөлөөний агаарыг амьсгалдаг ганц орчин болсон блогтоо л нийтэлчихлээ.

Цаана бас наана

Түмэн оддын цаана түмэн од бий
Түмэн ардын цаана ч түмээрээ бий
Төрөх нь үнэн ч үхэх нь үнэн гэдэг ч
Төрөхгүй аваас үхэхийн шалтгаан үгүй ээ.
     Дурлахын наана шохоорхол бий
     Дуулахын наана аялах гэж бий
     Дурсахын наана учрал гэж бий
     Дуугарахын наана бодол гэж бий
Амьдралын цаана үхэл бий
Арсалдахын цаана тэмцэл гэж бий
Хүний цаана хүн бас бий
Хүслийн цаана хясал гэж бас бий.
     Харахын цаана хазах гэж бий
     Харамлахын цаана хардах гэж бий
     Гунихын цаана гутрал бий
     Гуйлгахын цаана туних гэж бий.
Аз гээчийн цаана эз гэж бий
Айдсын цаана хүйдэс гэж бий
Уулсын цаана уулс бий
Усны дотор ус бас бий.
     Уурлахын цаана учир бий
     Утасны цаана үзүүр бий
     Талын цаана тал бий
     Танилын цаана танил бас бий.

Цонхны цаана машины дохио хангинаад
Цонхигор царайтай бүсгүйн нүд шиг жихүүн
Шил мөргөсөн салхи нэвтэлж чадахгүйдээ бачуурч
Шингэн дуугаар уйлах мэт исгэрнэ.
     Цагийн зүү аль нэг тоон дээр бүдэрч
     Цааш ахилгүй тэндээ үлдээсэй гэж би хүсдэг
     Хаврын навчис модноос цухуйж
     Намрын салхинд ажралгүй өвөлжөөсэй гэж би хүсдэг.

Айдас

Шөнө гудмаар алхахдаа би айдаг

Шүргээд өнгөрөх төдийд нэвт нэгжигсдээс би жийрхдэг

Хүлээ гэхийн завдалгүй хуруун дахь бөгж шувталдаг

Хулгайч гэх нэртэй хүнд гаруудаас би эмээдэг.

Харсан болгоноо авдаг сайн эрсийг дуудъя

Хавьтуулдаггүй омголон хүүхний сэтгэлийг надад шууж өг

Урт гар, уран үгсийн алинаар ч хамаагүй

Уургалж авчраад миний өмнө зогсоо.

    13 мэхний чинь аль вэ гэж би асуухгүй

     Авдар авдраар нь архи өгье гэж би томрохгүй

     Алт, мөнгөн ембүүний аль нь ч надад байхгүй

     Хэлсэндээ хүрэх чин санаа, хэлэхгүйгээ үл хэлэх мунхаг ухаан бий.

3 мөртүүд

Хуруун завсар салхи исгэрнэ

Хувцас нимгэдэж би даарна

Хуруу хувцасгүй мөртлөө халууцна.

Нүгэл үйлдэвч нүд цавчихгүй

Нүд улайвал нүүр улайна

Нүд цавчвал нүгэл үл хийнэ.

Бороо дусалтал шүхэр бодогдохгүй

Бодол сэргэвэл үзэг цаас үгүйлэгдэнэ

Бодлоо бичихэд бороо бас хэрэгтэй.

Дурлал ирвэл би хүлээж авахгүй

Хардалт араас нь дагаж яваа

Хардалтыг ирнэ гэж би хардаж байна.

Үүлс нүүвэл нүүг ээ

Үзүүргүй тэнгэрийн хаана очихыг  нь

Үзмээр байна, наад үүлсээ нүүлгэ.

АНХНЫ ӨДРИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ

Сургалтын төв

Далай

өрөөнөөс далай ингэж харагддаг

далайн эрэг

даланг ингэж хийжээ

гоё шүү

бүрхэг өдөр нэг иймэрхүү

цайны газар

хоолны сонголтууд

цайны газрын хаалга

эндээс тавиураа аваад дугаарлана

хоолны танхим

миний өрөөний ширээ

өрөөний байдал

хичээлээ хийж байна аа гэж

Шөнөдөө нэн бүгчим хонов. Угаасаа л ийм цаг агаартай нутаг юм. Өрөөндөө ямар азаар агааржуулагчтай юм бэ гэж баярлаж байна. Өглөө 05.00 цаг өнгөрөөд л хар нүд хуу татав. 09.00 цагт HALL гэх өрөөнд уулзалттай гэсэн болохоор тэр үү ердөөсөө хоцорчих юм шиг санаа зовоод. Өглөөдөө бороо орох нь уу гэмээр бүрхэг юм. Баруун урд гүүр, түүнээс цааш захгүй далай үргэлжилнэ. Урагш харсан цонхтой, хөөрхөн жижигхэн өрөө. Урьд орой харанхуйд ирсэн болохоор аль нь баруун зүг, аль нь зүүн зүг болохыг ч олигтой анзаараагүй юм. 07.30 цагт өглөөний цайндаа орлоо. Доош 3-р давхар руу бууж, тэндээ хаалгаар орохдоо өнөө өрөөний хаалгаа онгойлгосон картаа уншуулав. Ойлгож ядах дүрэм энд алга, бүгд хялбархан. Энэхүү картаар ямар их зүйл амжуулж болохыг би төсөөлж бараагүй юм билээ шүү. Өглөө босоод олигтой хоол иддэггүй болохоор энд 3 хэсэг жижигхэн тахианы мах авч идээд, араас нь жимсний шүүс уулаа. Хар кофе байсан ч өдрийн хоолоороо ууя гэж шийдлээ.

Заасан цагт нь HALL-д орлоо. Том оо хурлын заал байна. Гурван эгнээгээр нэлээд хэдэн ширээ засчээ. Голын эгнээний урдаасаа хоёрдахьд нь миний ширээ гэж зааж өглөө. Яваад очвол ширээн дээр нь миний нэр, эх орны минь нэрийг биччихэж. Хэдэн төрлийн хавтастай бичиг баримт өржээ. Энгэртээ зүүх миний болон улсын нэр, хичээлийн хуваарь, гэрээний төсөл, төлбөрийн карт, групп болгон хуваасан нэрсийн жагсаалт зэргүүд байна. Эргүүлж тойруулан, сонжиж суутал зузаан ул тавиулаад үсээ хусуулчихсан мэт толгойтой, намхан эр /албархуу байхаас аль болох дөлдөг бололтой/ индэр дээр зогсохоос залхсан уу, гадуур хүрмээ тайлж, ханцуйгаа бараг мөрөндөө тултал шамлангуутаа дуу цацруулагч барин өөрийгөө танилцууллаа. Үнэнийг хэлэхэд яриаг нь 100 хувь ойлгосон гэж хэлэхгүй. Гэхдээ өм цөм ойлгосон шүү. Энэ эрийн яриа ер нь л хөгжилтэй. Мань эр энэ сургалтын төвийн голлох хүмүүсийн нэг бололтой. Угаасаа энд ирэгсэдтэй бүгдтэй нь цахим шуудангаар харилцаж, тодруулга, асуултанд шантралгүй хариулж байсан хүн гэдгийг нь нэрээр нь би мэдсэн. Бидэнд 2 сарын хугацаанд хичээл заах багш нарыг нэг нэгээр нь дуудаж танилцуулсны эцэст бидний ээлж ирэв. 1 хүнд 15 секунд оногдсон болхоор олон юм ярьсангүй, товчхон товчхон яриад л дууссан. 32 хүн ирэх ёстой байсан ч нэг канад иргэн хүндэтгэх шалтгаанаар ирээгүй юм билээ. Ангийнхаа нөхдийн нэрсийг тогтоож авч хараахан чадаагүй. Цаана нь чилийсэн 2 сар байна шүү дээ. Энэ чинь анхны өдөр шүү дээ. Дараагаар нь тэрээр бидний өмнө буй карт, гэрээ энэ тэр ямар учиртайг тайлбарлав. ICOCA нэртэй картаар хэд хэдэн дэлгүүр, метро, супермаркетаар үйлчлүүлж болно гэнэ. Уг байгууллагатайгаа бяцхан гэрээ байгуулав. Элдэв хууль бус үйлдэл хийхгүй, хэрэг түвэг тарихгүй, харлаж харсан зүгтээ шилрэхгүй гэж. Тэрхүү уулзалтаас тараад биднийг чөлөөтэй “бэлчиж” болно гэв. Ингэж явтал 12.00 цаг болж өдрийн хоол идэхээр болов. Үдон шөл, хар кофетой авлаа. Үнэ нь ердөө 380 иен. Кофе үнэгүй. Хоолны газрын үйлчилгээ дажгүй хурдан. Ихэнх хоолыг бидний нүдэн дээр “төхөөрнө”. Нийт 18 давхар байрны 7 дугаарт нь дан эрчүүд төвхнөжээ. Өдрийн хоолны үеэр группийнхээ 2 польш залуутай танилцав.

Өдрийн хоолны дараа биднийг өнөөх танхимд цуглуулж бяцхан сорил авав. Эндээс явуулсан шалгалтын материалтайгаа бидний япон хэлний мэдлэг хэрхэн таарч буйг шалгаж байгаа ухаантай гэж би бодлоо. Ханз, яриа хоёрт нь эргэлзсэн ч, дүрэмдээ би итгэлтэй байлаа.

Мануусыг 3 хэсэг болгон хувааж сургалтын төвтэй танилцуулах бяцхан аялал хийцгээв. Тэр өдөр цаг агаар халуун байсан учир богино цамц, богино өмдтэй углааштай л “давхилаа”. Миний хувийн дугаар 10 байсныг нь 3 хэсэг болгон хуваахад л мэдэв. Юу болсон гэхээр 10 дугаартай Баянаа гэснээ мань хөтөч тачигнатал инээв. Уйлсныг бүү асуу инээснийг асуу гэдэг биз дээ. Асуувал би өөрөө 10 дугаартай /Чехийн шигшээ багийн хөлбөмбөгчин Росицкийн/ богино цамц өмссөн байж л дээ. Хэн мэдэхэв дээ. Нэрийг маань бүтнээр нь бус хочоор дуудна билээ. Эндээс явахдаа тэр талаарх мэдүүлгээ илгээсэн болохоор арга ч үгүй юм даа. Японоор миний нэрийг бүтнээр хэлэх нь яршигтай. Энэ явдал тэнд цугласан ангийнхныгаа гайхуулсан эхний явдал байсийм.

Бидэнд өгсөн тэр карт ямар “ид шидтэй” болохыг тайлбарлаж гарав. Нэгдүгээр давхарт цахилгаан шатанд суухын өмнө уншуулна, өрөөгөө онгойлгоно, цайны газар руу орохдоо уншуулна, орж хоолоо захиалаад худалдагчид нь өгч, кассанд уншуулж, хариуд нь тасалбараа авна. Хаявал гадаа хонох юм байна л гэж ойлголоо.

Энд ирсэн хүмүүсийн ихэнх нь оюутан ажээ. Индонезоос 5 хүн ирсэн нь хамгийн олон нь бололтой. БНХАУ-аас мөн 5 хүн. Гэхдээ тэд өөр өөр газраас иржээ. Шанхай, Бээжин, Хонгконг гээд л. Аялалд явахдаа 1-р давхарт байх нэвтрэх хэсэг дээр очоод картаа цүнхнээсээ гаргах гэж мунгинасаар байтал манайхан түрүүлээд цахилгаан шатандаа суун хөдлөх гэж байв. Сандарсан гэж жигтэйхэн, хүүхнүүд нь инээлдээд, яасан бүтэлгүй нөхөр вэ л гэж байгаа аятай. Нэг хүүхэн ирж намайг гаргах гэж оролдсон ч нэвтрүүлэх хаалга чанга чарлаад хавьтуулсангүй. Бараг эвдэх нь холгүй дээгүүр нь харайгаад л гарчихлаа.

Одоо сургалтын төвийнхөө байр байдлыг товчхон танилцуулъя.

1 давхарт жижиг мухлаг /ном дэвтэрээс өгсүүлээд шуудан илгээх цэг, ойр зуурын гоймон, амттан, бэлэг дурсгалын зүйлстэй/, хүлээн авагч, дугуй олгох цэг зэргүүд байна.

2 давхарт наад ханаар нь номын тавиур, голоор нь хэдэн компьютер өрсөн хичээл давтах танхимтай.

3 давхарт цайны газар, караоке өрөө /хожим нь энэ өрөөтэй бүр дотно танилцацгаасан/, бялдаржуулах өрөөтэй юм.

Аялалын дараа HALL руу орж, Осакагаар хэрхэн аялах, хаана нь юу юу байдаг талаарх богино танилцуулга сонсов. Осака бол японы хоёр дахь том хот юм гэнэ. Маш олон гадны хүмүүс амьдардагийн ихэнх нь солонгос, хятадууд. Алдартай хоол нь такояки /наймаалжны махтай, бөөрөнхий эд/, окономияки. 18 сая хүн амтай. Миний байрлаж буй газар Осакагийн баруун хэсэгт багтана. Хот гэхэд дэндүү том ажээ. Соёлын шок гэгч нь одоо ч арилахгүй байна. Танилцуулгаас тараад тус тусын өрөө рүүгээ явцгаав. Замаараа мухлагаас 0,5-ын харандаа запастай нь, балруул авлаа. Гарч ойр орчинтойгоо танилцлаа. Далайн эрэг дээр очиж хэдэн зураг гар утсаараа дараад ирэв. Мобиком гадаадад гар утастайгаа гэж сүржин нэртэй хоосон сурталчилгаагаа цацахаа боливол дээр юм даа гэж. Хаана байна тэр сүлжээ чинь. Миний гар утас зүгээр л аппаратны үүрэг гүйцэтгэсэн, өөр юу ч биш.

Далайн давалгаа нэгэн хэмээр бетонон даланг алгадана. Хагалж дийлэхгүйдээ хорсон цагаан хөөс тэнгэр өөд цацалснаа эргээд л намжина. Тээр цаанаас дахин хүчээ хуримтлуулсаар ууртай нь аргагүй шуугин ирээд дахиад л алгадна. Далайн ус, энэ эрэг хоёр өдөрт хэдэн мянган удаа ингэж занчилддаг бол. Бурхан л мэдэх байх даа.

Уртаа уургатай загасчид, далайн уснаас бараг 10 метрийн өндөртэй энэ далангийн дээр тухлан сууна. Барьж буй загас нь хариугүй жижигхэн. Япончуудын хоол хүнсний гол хэсэг нь загас болохоор том жижиг гэж ялгах эрхгүй байдаг байх. Галт од /нарыг хэлэв/ өөрийнхөө илчинд өөрөө халууцахдаа хурдхан шиг хөлгүй далайд шумбая гэж бодож л дээ. Баруунтаа алгуур доошилно. Гялтгасан туяа нь гэрэлт могой адил усан дээр нэг тэнийж, нэг мушгирна. Далайн хөвөө тэрхүү могойг живүүлэх гэсэн мэт энд тэндээс нь чимхэж нэг, бас гуядаж нэг үзнэ. Захгүй хөх тэнгэрт, танан цагаан үүлс хөвөрнө. Үүлс нь хүртэл иргэдийнхээ амьдрал шиг яаруу бололтой. Түргэн нүүнэ гэж жигтэй. Орчны байдлыг ажсаар байтал хөлс асгараад хамаг хувцас биетэй наалдаж орхив. Хурдхан өрөөндөө ирж, шүршүүрт орж хөлснөөсөө салав.

Хичээлийн өрөөнд орж, интернэтэд суув. Yahoo messenger-т орох гээд ядчихлаа, байдаггүй юм байна. Угаалгын өрөөнд байсан ариун цэврийн хэрэгслийг дуусахаар нь өөрсдөө худалдаж аваарай гэсэн. Тэгэхээр нь саван, шампунь хаа байсан далай гатлуулан зөөсөндөө баярлав. Өчигдөрхөн бухимдаж байсан атлаа энэ сэтгэл өнөөдөр амарлингуй болж буйг юу гэж тайлбарлах вэ.

Унтлаа.

2011.06.23

Осака    

АЯН ЗАМЫН ЭХЭНД

Анх удаа хилийн дээс алхах гэж байгаа хүний сэтгэл ямар байдгийг мэдэхгүй. Миний бодож, сэтгэж, бас санаа зовж буй бүх зүйлийг туулдаг л байх гэж бодогдож байснаа өмнөтгөлдөө өгүүлсү. Миний бие Японы Засгийн газрын харъяа Япон сангийн шугамаар япон хэлний 2 сарын дамжаанд суухаар Осака хотыг 2011 оны 06-р сарын 22-нд зорилоо. Энэ өдрийн өглөө эртээ босч, хоол ундаа идэж уун ачаа бараагаа шалгасаар 09.30-д гэрээсээ гарав. Гэр маань "Чингис хаан" нисэх буудлаас нэг километр хүрэхгүй газарт байрладаг болохоор юухан байхав дээ, машинаар явахад. Манай гэрийнхэн гаргаж өгдийм байгаа биз дээ. Зарим гэр бүл шиг уйлаан майлаан, нус нулимс энээ тэрээ болсонгүй.
11.40 цагт онгоцондоо суулаа. Одоогоор 140 орчим хүн суугаад байна гэж шалган нэвтрүүлэхийн хүүхэн хэлнэ билээ, тэгэхээр энэ онгоцонд нь овоо хүн шингэдэг бололтой. Нэлээд хуучирсан "Эйр Чайна"-ийн онгоцонд надтай хамт олон гадаадын хүн суусан. Онгоцны нисгэгч, үйлчлэгч, бусад ажилчид нь бүгд хятад. Толгой дохиод л байхын. Адилхан дохилцоод л яваад байсан санагдана. Онгоц маань бараг 12.00 цагт хөөрлөө. Хөх тэнгэрт дүүлэн нисэх мөнгөн цагаан хөлөгт суулгүй 15 жил орчим болчихож. Тэртээ олоон жилийн өмнө онгоцонд анхлан сууж, хүүхдийн гэнэн зангаар хоёр тийш гүйсээр толгой эргэж, дотор муухайрсан тэр мэдрэмж энэ өдөр эргэн сэргэв. Гэхдээ бас ч гэж гайгүй ээ. Онгоц хөөрч, Улаанбаатар хотын баруун зах, Нисэх, Яармагийн гэр хорооллууд нүдэнд үзэгдээд үүлний цаагуур далд орлоо. Өтгөн үүлсийн дундуур зүсэн ортол таг харанхуй нөмөрч, хэсэгтээ гэрэл харалгүй явлаа. Их усанд живж яваад усны мандалд хөвөн гарч ирэхдээ хүн гүнзгий амьсгаа авдаг шиг, үүлсийн дундаас өнгийхүйд тийм мэдрэмж төрөв.
Хөөрснөөс хойш нэг цаг орчмын дараа ус ундаа бүхий тэрэг түрсэн нанхиад 2 хүүхэн элэгсэг инээсээр хүрч ирлээ. Юу уухав л гээд байгаа бололтой, нарийн цагаан гараараа хэдэн ундаа усаа ээлжилж заагаад л анхаарлын тэмдэг шиг хүзүүгээ асуултын тэмдэг аятай болгов. JUICE л гэлээ. Миний хүслийг ёсоор болгож, нэг удаагийн аяганд улбар шар жүүсийг мэлтэлзүүлээд явчихлаа. Араас нь бас л 2 хүүхэн. Урьдын адил тэрэг түрсээр суудал болгон дээр очиж тараасаар миний дэргэд ирэв. Энэ удаад ямар ч сонголт, асуултгүйгээр өмнө минь хэдэн зүсэм талхан дунд хэрчим бяслаг, мах хавчуулсан "идэш" орхиод явчихав. Идэж л орхилоо. амтгүй юм аа. Гэвч яая гэхэв дээ, турж үхэлтэй нь биш.

Ингэж явтал дээрээс нь дэлгэц унжаад л хятад дуу оруулгатай кино гарч эхэллээ. Суудлын хажууханд ууттай чихэвч байсныг нь аваад зүүчихлээ. Жунгаа хэл ойлгохгүй болохоор нойр хүрээд явчихлаа шүү.

14.10 цагт Бээжинд буулаа. Цагтаа Их Монгол улсын нийслэл хэмээгдэж байсан энэ хотод анх удаа хөл тавьж буй маань энэ. Битүү манантай энэ хотод дахин ирэхийг хүсэлтгүй юм билээ. Юун юм худалдаж авах, битүү хүн. Шоргоолжны үүрэнд л ийм байдаг байх. Батка ахын өгсөн хэдэн юаниар автоматаас 2 ш ундаа авлаа. Нисэх буудал нь тамтаггүй том юм аа. Дараагийн онгоцондоо суух хаалгаа хайж явсаар байтал 16.00 цаг болчихлоо. Ашгүй сая нэг юм "сүрэгтэйгээ" нийлж, хаалган дээрээ дугаарлав. 16.05-д Японы Кансай Олон улсын нисэх буудал хүрэх онгоцоор зорчих зорчигчдын бүртгэл эхэлвэй. Англи хэл мэдэхгүй болохоор ачаа бараагаа шалгаж лавлах гэж хөглөсөөн. "EXCUSE ME" гэж эхэлж байгаа юм аа бас. Тэгээд залгуулаад "MY GOODS GO TO JAPAN?!" гэж асуулт хариултын аль нь ч мэдэгдэхгүй юм хэлээд л тавичихсан. Шалган нэвтрүүлэхийн хятад бүсгүй билетийн тасархайг маань үзээд "ONE BAGGAGE?" гэхээр нь өөрийгөө ойлголцсонд тооцов би. Харилцан "YES" гэлцсээр салсан даа. Хятадаар ярьсан бол будлихгүй юу.
Нэг их урт автобусаар мануусыгаа зөөгөөд л, суух онгоцны маань үүдэнд авчраад буулгахад нь харвал биднийг энд авчирсан онгоц маань дүрээрээ зогсож байна. Дотогш орвол өнөөх л үйлчлэгч, ажилчид нь тосов. Нисэх зурвас дээр өөр олон том том онгоцнууд байна аа. Сүрдмээр эдс юм.
Хөөрөөд нэлээд удаан явж байж зэвхий саарал зүйлсийн дандаас мултарсан. Хятад гүрэн газар нутаг уудам, хүн ам ихтэй ч болохоор түүнийгээ дагаад агаарын бохирдол нь аймаар юм гэдгийг тэр их утаа, манантай холилдсон агаараас нь мэдэрсэн. Энэ онгоцонд идсэн хоол, уусан ундаа жүүс нь түрүүчээ бодвол хамаагүй чанаржиж, амттай болжээ. Гэнэт л уур хүрээд явчихлаа. Монгол гэхээр л хэдэн зүсэм талх өгч, Япон гэхээр л халуун хоол өгдөг нь хаанахын ёсов гэж загнамаар ч юм шиг, идэлгүй нүүр рүү нь чулуудмаар ч юм шиг.

Нисч яваа үеийн өндөр, онгоцны хурд, үлдсэн зай энэ тэр нь эвтэйхэн гарч байна аа, өнөөх дэлгэцээр. 11.000 метрийн өндөрт нисч явна гэсэн бичиг хараад сайхан ч санагдах шиг, бас эвгүйцэх ч шиг. Хажууд сууж явсан хаанах нь үл мэдэгдэх нэг залуугийн цагаа нэгээр урагшлуулахыг хараад дуурайсан нь яаг оносон байна билээ. Японд цагийн зөрүү манайхаас 1-ээр түрүүлдгийг тэгэхэд мэдсэн дээ.
Дороо харанхуй нөмөрлөө. Удалгүй Осакагийн гэрэлтүүлэг үүлэн дундаас гялалзаад л тодроод ирлээ дээ. Осакагийн агаар тунгалаг хэрнээ Бээжингийнх шиг бүгчим үнэр нь бас байна аа байна.
Буухын өмнөхөн бөглөнө үү гэж анкет өгснийг нь бичиж амжилгүй байсаар буусныхаа горыг амсаж 20.30 цагт буусан би тэрхүү хуудсыг бөглөх гэж багагүй саатсан. Ачаанд тань хар тамхи, тэсрэх бодис юу юу байгаав бич гэсэн байна. Юу ч байхгүй юм чинь яахын. Бээжинтэй зүйрлэхүйц том буудал байна шүү. Энд харин хэл амаа эвтэйхэн ололцоод ачааныхаа байгаа газар, гарах хаалга энэ тэрээ үйлчилгээний ажилчдаас асууж, ойлголцож явснаа сайрхаж дурьдууштай. Метроны тасалбар 350 иенээр худалдан аваад 5 минут орчим явсаар Ринкү Таунд ирэв. Энэ миний буух ёстой газар. Намайг адгаж яараад буруу тийш тэнэхээс урьдчилан сэргийлсэн үйлчилгээний ажилтан ахад талархууштай. Япончуудын элэгсэг занг эхэлж мэдрүүлсэн тэр хүмүүст баярлууштай. Ингээд өөрт оногдсон эрхийн дагуу Эцэг хүү ариун сүнсний нэрийн өмнөөс гэдэг шиг газрын зураг бүхий цаасаа барьж явсаар автобусны буудал дээр иртэл автобус байсангүй. 22.00 цаг өнгөрч байсан учир автобус зогссон гэж таалаа.
зогсоол дээрх ганц таксины жолоочоос очих газрынхаа нэрийг хэлж хаана байдгийг нь заалгах гэтэл хүчээр шахам тээшийг маань авч, ардаа хийж, манийг суулгаад давхичив. 660 иенээр явна гэж хэлснийг нь л ойлгосон. Харанхуй шөнө хүний нутагт хаашаа явна гэхэв дээ. Ингээд миний 2 сар амьдрах төвийн маань үүдэнд буулгаж, би ч бэлэн байсан 650 иенээ өгөөд үлдлээ. Үүнийг уншигч та санаж байгаа бол энэ 650 иен чинь метроны 350-ийн хариулт шүү дээ. 10 иений ашигтай ажиллаж байгаамаа бас. Төвийн хаалгаар оруут үүдэнд сууж байсан нэг залуу надад дугтуйтай карт, хэдэн иен өгч, цахилгаан шат хүргэж өгөөд эргэн гүйж савтай хоол атгуулаад явчихлаа. Үнэндээ энэ төвийн хэдэн давхар вэ гэдгийг ч анзааралгүй орчихсон болохоор хэдэн давхарт гарахаа ч сайн мэдсэнгүй. Хажуугаар нэг бор хүүхэн сэмбэлзтэл алхсаар ирээд товчлуурыг нь товхийтэл даран яваад орчихлоо. Араас нь ортол "Хэдэн давхар вэ?" гэж байна. Картан дээр маань 706 гэж байсан гэвэл 7 дээр дарчихлаа. Зузаан куртик өмсч, том цүнх чирч, хөлс нь бурзайсан маний хөлийн улнаас, малгайн орой хүртэл ширвэснээ "Та хаанахын хүн бэ?" гэж байна. "Монгол" гэтэл "Би Энэтхэг" гэж хэлээд 3 давхарт бууж одов.
Миний өрөө хамгийн урд талд байдаг ажээ. Картаа шургуулбал түгжээ торхийж, хаалгаар явж орлоо. Жижиг ч гэсэн товхийсэн тохилог өрөө. Ингэж нэг ирдгийн байж ээ гэж уртаар амьсгаа авч, орон дээр суулаа.

Савтай хоолоо бариастай, цүнхээ атгаастай хэсэг сууж байснаа гэнэт ухаарч хувцасаа нимгэлж, ачаа бараагаа цэгцлэв. Дараа нь гялс шүршүүрт орж, хоолоо идээд, тэмдэглэлээ эрээчсэн маань ингээд та бүхэнд уншигдаж байна. Маргааш 09.00 цагт уулзалттай гэж үүдний залуу хэлснийг санаж, хурдхан унтахаар хэвтлээ. Олон ачаа бараа дэмий чирч ирснээ бодохоор уур хүрэв. Оо сойз, саван шампунь, алчуур, ор хөнжлийн даавуу хүртэл бэлдчихэж. Аяга халбага авчирсан бол онигоо болохгүй юу.
2011.06.22
УБ-БЭЭЖИН-ОСАКА.

ХАВРЫН ӨВЧИН ГЭЖ ХЭЦҮҮ Ч ЮМ АА ДАА

            Барууныхны цагаар PM 09.00-д бид гурав бидний хувьд л ямартай ч будаг нь ханхалсан хар машинаараа баруун зүгрүү хааз гишгэсээр хотын их шуугиан, утаа униараас арай л гэж "амь мултрав". Дархан-Эрдэнэт гэсэн чиглэлд "аялаж", номын сангийнхаа үйл ажиллагаанд тусламж, хандив олох "их" санаатай явж байгаа маань энэ. Явуулын номын сангийнхаа үйл ажиллагааг сурталчлах, дээрх чиглэлүүдэд аялуулахад замыг нь засах гэсэн бас далд санаатай. Шөнөжин давхив аа. Харанхуйд зам хороох чинь амархан санагдаад уйтгартай, бас хажууд нь өөрөө жолоо мушгихгүй болохоор нойрмоглох янзтай. Цагаа тулахаар элдэв явган яриа, дэл сул онигоо гэгч чинь санаанд буухгүй зэвүүн гэж. Баагий ах зүүрмэглэх шинжтэй. Олон цагаар нэг хэвийн хурдаар, нэг л хэвийн ажил хийгээд байхаар хэн ч гэсэн залхдаг хойно арга ч үгүй юм байгаа биз дээ. Маний хувьд жолоочийг уйтгарлуулахгүй, уйлуулахгүй, бүр эвшээлгэхгүй, цаашлаад унтуулахгүй байх эх орны өмнө хүлээсэн чухал даалгавартай яваа ухаантай. Нүд цавчуулахгүй явбал бүр ч сайн гэх. Ер зогссонгүй машинаа хүнгэнүүлсээр чарлуулсаар Дарханы бараа харав. Харанхуй шөнө бараа нь ч биш, гэрэл нь л харагдаж байгаа юм л даа. Цаг харвал АМ 01.00 өнгөрч байлаа. Минут секундыг нь одоо санахгүй байна, сорри. Танил талын хүнийдээ хонох гэснээ гурвуулаа нэрэлхэж, даргынхаа нэр нүүрийг бодоод орох оронгүй гуйлгачин шиг аашлаж, айлын тогоо өнгийхөөс түвэгшээж зочид буудалд хоног төөрүүлэхээр шийдэв. Тэгтэл бас биш ээ. Дархан хотыг морины уяа тойрох лугаа нар зөв тойроод ч зочид буудал олж эс чадав. HOTEL гэх бичиг хаа сайгүй байгаа хэрнээ л сул буудал олдсонгүй. Дарханыхан тийм баян юм уу, эсвэл гэртээ хоноглож "юу яахад" тээртэй санагддаг юм уу ямартай ч гадны мань гуравт сул өрөөтэй буудал олдсонгүй. Хаврын өвчин нь нэгэн зэрэг хөдлөөд бүгд тав тухтай нөгөө ажлаа хийхээр нэгэн өдрийг сонгоод дэн буудлуудаа тэтгэж эхэлсэн бололтой. Хэдэн цагаар шуугиулсаар хүрч иртэл онцгүй угтсан болохоор нь Дарханыхны талаар ийм л гаргалгаа, дүгнэлтэнд хүрэхээс өөр аргагүй байгаа юм чинь одоо яая гэхэв.
Уур хүрээд, гомдох шиг ч болоод гурвуулаа шууд л Эрдэнэт рүү шуугиулахаар шийдээд замаа хөөв. Дарга ч урд суудал дээр давсанд яваад өгчихсөн, Баагий ах маань бас л сохор харын өртөөнд очих уу болих уу гэсэн байртай, замаа харахаасаа илүүтэй хоёр нүд нь аниатай. Хурд нь саараад л, өнөө муу хар тэрэг маань ч бас нойрмог баавгай шиг хөдлөж ядаад байх шиг болоод ирлээ. "Эх орны өмнө хүлээсэн" үүргээ нэр төртэй биелүүлэхээр дагалдаж яваа юм болохоор нэрээ бодоод санаанд орсон бүхнээ л бурж эхэллээ дээ би. Хүний ярьсныг ч өөрийн болгоод, бусдын хэлснийг өөрөө хэлсэн болгоод л авч өглөө дөө. Гэвч байдал дээрдсэнгүй. Үүнийг өгүүлэгч миний бие өөрөө юу ярьж байгаагаа ч бүрэн гүйцэд ойлгохгүй, төөрч будлиж явсаар нэг мэдэхнээ хоёр зовхинд наалдан пад түрхчихсэн аятай салах шинжгүй болоод ирлээ. Ингэж хэдий удаан явсан юм бүү мэд, дарга ашгүй сэрчихэж. Ядаж нэг нь сэрүүн байгаа юм чинь учир нь олдоно гэж сэтгэлээ засангуут л тасарч орхиод муу улиан чинь хурхирч өгсөн шиг байгаа юм. Хүн өөрийн хурхирсныг ямар сонсох биш, нөгөө хоёр маань л надад тэгж хэлсэн болохоор унтсан нь үнэн юм чинь хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй байсан л даа. Нэг сэртэл их бүтээн байгуулалт болсон Эрдэнэтэд ороод ирчихэж ээ. Бас л зочид буудлын эрэлд хатах нь тэр. Хэдэн ч цаг давхисан олдох шинжгүй. Хот анир чимээгүй. Хааяа нэгний машинаа хаазлах нь чимээлнэ. Маньд ямар Эрдэнэтэд танил байх биш. Миний нэг тийм танил байгаа юмсан гэх яриа урдуур өрнөөд, тэгснээ орой үдэш айл бараадаж доошоо орохгүй гэх. Наашаа гэсэн болгон руу нь гүйв гэгчээр онгорхой хаалга болгон руу орсоор сул өрөө байхгүй гэсэн хариулттай гарсаар. Хотоос яваагаараа найрах гээд ч тусыг эс олов. Ингэж явсаар нэг буудал гэсэн байшингийн хаалгыг нүдсээр байгаад хүнийг нь сэрээчихлээ. Өрөө ашгүй байна гэв. Ингэж нэг хоног төөрүүлэх юм болж, удахгүй амарна гэж бодохоор л хамаг бие сульдаад хачин удаан болчихов. 2 ортой бас нэг муу хужаа ТV тавьчихаж. Дулаан тухтай байранд ороод ирэв үү гэсэн шиг ам цангаад биш ээ. Буудал гэж явсан болохоос ууж идэх юм санаанд ер ороогүй байснаа гурвуулаа гайхалдаж байгаад хөнжилдөө шургаад нам. Зүүрмэглэхийн зуурт Дархан Эрдэнэтийнхэн ч хаврын өвчний эсрэг вакцин хийлгэхгүй бол хэцүүдсэн байна гэсэн хөгийн бодол толгойд орж ирээд замхарлаа...

САЙХАН ЭХЛЭЛ БОЛ САЙХАН ҮРГЭЛЖЛЭЛИЙН ЭХЛЭЛ

Аливаа зүйлсийн анхдагч, манлайлагч байж, ажлын эхэнд явахыг монголчууд бид билэгшээдэг нь дэлхийн талыг ирт сэлмээрээ хувааж явсан халуун цөст, чин зоригт өвгөдийн цус бидний судсанд эргэж байдгийн батлагаа гэж бодном. Энэ ч үүднээс “салхи хагалах” гэсэн хэлц үгэндээ монгол эрчүүд өнөө хэр үнэнч явсаар ирсэн билээ.

Тэгвэл энэ жил, тэр тусмаа есийн тоонд сүслэдэг монголчуудын хувьд оюун ухааны өв, үе үеийн мэргэдийн ухааны нь цараа, утга уянгын дууллыг өөртөө шингээсэн өлгий нь болох Үндэсний номын сангийн 90 жилийн их ой тохиож байна.

Их ойгоо их гэх тодотголтойгоор хийж чадахгүй ч их ажлын эхлэлийг тавьж, салхийг нь хагалсандаа номын сангийн хамт олон бид сэтгэл өөдрөг, магнай тэнэгэр байна.

Дэлхийн банкны эдийн засгийн төслөөс болон БСШУЯ-наас дэмжсэн “Ардын элч” явуулын номын сангийн үйл ажиллагаа Монголын цагаар  2011.02.26-ны өдрийн 12 цагт Үндэсний Номын Санд нээгдлээ. Ингэхдээ хана туурганы цаана, хамаг түмнээсээ далд бус, харин ч иргэдийнхээ нүдэн дээр, их эрдэмтэн Б.Ринчен гүүшийнхээ өсгий дор нээгдлээ. Энэ нээлтийн ажиллагаа улсын наадмын дэргэд сумын наадам ямар санагддаг билээ дээ түүн шиг даруухан болсон. Гэвч нүдэнд үл өртөх жижиг эхлэлээс хожмын том үр дагавар гардгийг түүх бидэнд өнөө хэр нь нотолсоор байна бус уу.

Энэ үеэр МҮНС-ийн захирал Х.Чилаажав, БСШУ-ны сайд Ё.Отгонбаяр нар үг хэлж явуулын номын сангийн үйл ажиллагааг нээж тууз хайчилсан юм. Их өргөөний үүдэнд таслагдсан тэр тууз, олон саад бэрхшээлийг даван туулж, монголын мянга мянган иргэдийн оюуны цангааг тайлах цэнгэг булгийн эхлэл ч юм бил үү, тэр тууз онож хэлэхийн гайхамшигт мэргэдийнхээ сүнсийг одот тэнгэрээс бууж ирэхийг даллан дуудсан хэнгэрэг ч байсан юм бил үү.

“Ардын элч” гуншинтай явуулын номын сангийн оньсон тэрэг, нээж хэлсэн үг нь замхарч, мялаалгын цагаан сүү нь царцаж чадаагүй байхад анхны аялалыг эхлүүлж, Нийслэлийн алслагдсан дүүрэг болох Налайх руу дугуйн мөрөө гаргасан юм.

Налайх, 30 мянга орчим хүн амтай мөртлөө ажилгүйдэл, ядуурал ихтэй.

Налайх, 21900 номтой, нийтэд үйлчилдэг ганц номын сантай атлаа тэдгээр ном хэвлэлийн ихэнх нь агуулгын хувьд хуучирч, хоцрогдсон.

Налайхын номын сан, 2008 оноос хойш номын баяжилт хийгдээгүй, номын сангийн үйл ажиллагаанд зориулсан төсөвгүйн улмаас уншигч, ном олголтын тоо хангалтгүй үзүүлэлттэй байв. Мэдээлэл соёлын үйлчилгээ ихээхэн доголдож, номын санд иргэдийн оюуны хэрэгцээг хангах ном хэвлэл байхгүй. Хүмүүс ном хэвлэл уншиж, хэрэгцээт мэдээллээ авч чадахгүй байгаа тул явуулын номын санг бүх талаар дэмжиж, дүүргийнхээ ард иргэдэд явуулын номын сангийн үйлчилгээг тэгш, хүртээмжтэй, өргөн цар хүрээтэй хүргэх талаар идэвхтэй хамтран ажиллана гэдгээ илэрхийлж байв. Мөн түүнчлэн маркетинг менежмент, сурган хүмүүжүүлэх ухаан, уран зохиол,  мал аж ахуйн сэдэвтэй номын хэрэгцээ өндөр байдаг талаар номын санч н.Эрдэнэчимэг ярьсан юм.

Дээрх учир шалтгаануудын үүднээс бид Явуулын номын сангийн эхний үйлчилгээг Налайх дүүргийн хүн ам, тус дүүрэгт орших цэргийн 014-р ангид хүргэхээр 2011.02.26-ны өдөр Налайх дүүргийн иргэд, багш, оюутан, сурагчид, өндөр настанууд, 014-р ангийн бие бүрэлдэхүүнд хүрч ийн үйлчиллээ. “Ардын элч”-ийг хүлээн авах үйл ажиллагааг ЗДТГ-ын мэргэжилтэн н.Баттулга, СУО-ны дарга н.Баасанхүү нар өндөр хэмжээнд зохион байгуулсан гэдгийг энэ ялдам дурьдсугай.

Үндэсний номын сангийн дэд захирал Д.Бямбасүрэн “Ардын элч” явуулын номын сангийн ач холбогдол, зорилгыг танилцуулж Дүүргийн Тамгын Газрын болон Соёл Урлагийн Ордны  ажилтнуудтай санал сэтгэгдлээ солилцож цаашид хамтран ажиллах гэрээнд гарын үсэг зурсан.

Уншигчид “Ардын элч”-ийг хүрэлцэн ирсэнд баяртай байгаагаа илэрхийлж, сүүлийн үеийн уран зохиолын болон орчуулгын бүтээлүүд, эрүүл мэнд, амьдрах ухаан, мал аж ахуйн чиглэлийн ном хэвлэлийг түлхүү сонирхон уншиж байсныг дурьдууштай.

Мөн дүүрэгт байрлаж буй Зэвсэгт хүчний  014 дүгээр ангийн бие бүрэлдэхүүнд үйлчилж, 58 ном хэвлэлийг номын санч н.Саранчимэгт хүлээлгэн өгсөн. Эх орон, ард түмнийхээ амгалан тайван байдлын төлөө энэ биеэ зориулахад хэзээд бэлхэн тангараг өргөсөн эр цэргүүдийн маань нар нь гарах шиг болно билээ. Дараа дахин ирэхдээ илүү сонирхолтой, илүү олон ном ганзгалж ирэхээ манай багийнхан ам алдчихсан. Бид гэхдээ хий хоосон амлаагүй, анхны ажил, анхны үйлчлүүлэгчид гэхээр айдастай явсан, чин үнэнийг хэлчихье. Гэсэн ч хүмүүсийн хандлага, сэтгэлийн үгс, нүдний харц, үйл хөдлөл энэ бүхэн бидэнд ямар ч эмнээс илүүтэй, ямар ч саад тотгорыг үл ажрах эрч хүч өгсөн болохоор, урмын сэтгэлээ үл дийлээд энэхүү үгсийг харамгүый хэлчихсэн юм.

Цагтаа цалгиж гэдэг шиг хэдхээн жилийн өмнө дүүрэг нэрэндээ томдмоор хөгжил,

хөдөлмөрч иргэдээр бялхаж, хөл хөдлөгөөнөөр цалгиж байсан энэ газар өнөөдөр уурхай шигээ нам гүмхэн болжээ. Ёстой л нүднээс гарна гэдэг болж.

Бид уурхайг нь ажиллуулж, нүүрсийг нь олборлоод энэ хотыг хот шиг хот болгож өгнө гэж амлаж чадахгүй. Бид хүрз бариад амьдарч болдоггүй юм бол ном уншаад, мэдлэг боловсрол эзэмшээд хотоо өөд нь татна гэж шазуур зуун өгүүлэх иргэдийн хэрэгцээг чадан ядан хангаж, хүсэлдээ хүрэхэд нь нэг гишгүүр болж өгнө гэдгээ амлъя. Сайхан эхлэл бол сайхан үргэлжлэлийн эхлэл биш гэж үү.

Хүлээ, бид дараагийн удаа танай нутагт очно...